WYBIERZ WOJEWÓDZTWO 
2013.04.18
Wieliczka – kopalnia soli
"Wieliczka - Kopalnia soli" została uznana za Pomnik Historii Zarządzeniem Prezydenta RP z 8 września 1994 (Monitor Polski 1994 nr 50 poz. 424).
Do pobrania: zarządzenie.pdf
Kopalnia jest położona pod miastem Wieliczka na dziewięciu różnych poziomach, od 57 m do 327 m. Wyrobiska eksploatacyjne rozciągają się na długości ok. 5,5 km wzdłuż osi WE i na szerokości ok. 1,5 km wzdłuż osi NS.
Kopalnia soli została otwarta w XIII w., w miejscu solanki prehistorycznej i w XVI-XVII w. była jednym z największych zakładów przemysłowych w Europie, bardzo dobrze zorganizowanym, na najwyższym ówczesnym poziomie technicznym.
Zachowane do dziś wyrobiska oryginalne liczą 2040 komór i ok. 300 km chodników, o łącznej objętości pustek poeksploatacyjnych wynoszącej ok 7,5 mil. m3. Zachowane dawne urządzenia techniczne ilustrują wszystkie etapy rozwoju techniki górniczej w różnych epokach historycznych. Wartość zabytkową wyrobisk podnosi jeszcze ich niezwykłe piękno.
Kopalnia Soli Wieliczka jest najstarszym, nieprzerwanie czynnym od średniowiecza, zakładem produkcyjnym w Polsce. Otworzona (2 szyby) w połowie XIII w., po odkryciu soli kamiennej w miejscu eksploatowanych już w X w. przez okoliczną ludność solanek, wraz z miejscową warzelnią oraz z kopalnią i warzelnią soli w pobliskiej Bochni, należała do będących własnością królewską Żup Krakowskich, czyli przedsiębiorstwa solinarniego. Zasady funkcjonowania przedsiębiorstwa określała ordynacja króla Kazimierza Wielkiego z 1368 r. (której postanowienia przetrwały aż do 1743 r.). Na przełomie XVII i XVIII w. kopalnia w Wieliczce miała 10 szybów, po 60-85 m głębokości. Do niższych złóż, na głębokości 200 m, docierano z szybów drążonych z wyrobisk I poziomu. Specyficzne warunki zalegania złoża solnego spowodowały zastosowanie nie używanej gdzie indziej techniki eksploatacji soli systemem komór, podpieranych filarami solnymi, lub masywnymi filarami z pni. Sól eksploatowano w wielkich bryłach, co wymagało zastosowania modernizacji zarówno w transporcie pionowym, jak i chodnikach (system kołowrotów ręcznych i kieratów końskich).
Na przełomie XVI i XVII w. w kopalni wielickiej zatrudniano ok. 100—1300 pracowników. Żupy Krakowskie były w epoce feudalnej największą wytwórnią soli w Polsce oraz drugim - obok kopalni w Siedmiogrodzie - producentem soli kamiennej w Europie, stanowiąc główne źródło dochodów Państwa Polskiego.
Dopiero w 1859 r. zainstalowano w kopalni wielickiej pierwszą wyciągową maszynę parową. Najstarszy zachowany szyb „Regis", pochodzi z XIV w. Od XVIII w. nieczynne części kopalni są zwiedzane turystycznie.
W 1950 r. z inicjatywy Alfonsa Długosza powstało w zabytkowej kopalni Muzeum Żup Krakowskich. Mieści się ono w 14 zabytkowych komorach poeksploatacyjnych z XVII do połowy XIX w.
Kopalnia Soli Wieliczka spełnia obecnie następujące funkcje: produkcyjną, muzealno-turystyczną, sanatoryjno-uzdrowiskową i dydaktyczną, a także od szeregu lat prowadzi prace konserwatorsko-górnicze.
Działalność produkcyjna obejmuje wytwarzanie i przetwórstwo solanki (sól jadalna i przemysłowa, chlorek sodowy do analiz oraz chlorek sodu o specjalnej czystości, sól tabletkowana, sól kosmetyczna „Kinga" i „Regis", dodatki do pasz „Wisol") oraz eksploatację wielickiej soli naturalnej, tzw. soli „Królewskiej".
W 1976 r. kopalnia została wpisana do rejestru zabytków, a w 1978 r. umieszczona została na międzynarodowej Liście Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego UNESCO.
http://www.kopalnia.pl/
Do pobrania: zarządzenie.pdf
Kopalnia jest położona pod miastem Wieliczka na dziewięciu różnych poziomach, od 57 m do 327 m. Wyrobiska eksploatacyjne rozciągają się na długości ok. 5,5 km wzdłuż osi WE i na szerokości ok. 1,5 km wzdłuż osi NS.
Kopalnia soli została otwarta w XIII w., w miejscu solanki prehistorycznej i w XVI-XVII w. była jednym z największych zakładów przemysłowych w Europie, bardzo dobrze zorganizowanym, na najwyższym ówczesnym poziomie technicznym.
Zachowane do dziś wyrobiska oryginalne liczą 2040 komór i ok. 300 km chodników, o łącznej objętości pustek poeksploatacyjnych wynoszącej ok 7,5 mil. m3. Zachowane dawne urządzenia techniczne ilustrują wszystkie etapy rozwoju techniki górniczej w różnych epokach historycznych. Wartość zabytkową wyrobisk podnosi jeszcze ich niezwykłe piękno.
Kopalnia Soli Wieliczka jest najstarszym, nieprzerwanie czynnym od średniowiecza, zakładem produkcyjnym w Polsce. Otworzona (2 szyby) w połowie XIII w., po odkryciu soli kamiennej w miejscu eksploatowanych już w X w. przez okoliczną ludność solanek, wraz z miejscową warzelnią oraz z kopalnią i warzelnią soli w pobliskiej Bochni, należała do będących własnością królewską Żup Krakowskich, czyli przedsiębiorstwa solinarniego. Zasady funkcjonowania przedsiębiorstwa określała ordynacja króla Kazimierza Wielkiego z 1368 r. (której postanowienia przetrwały aż do 1743 r.). Na przełomie XVII i XVIII w. kopalnia w Wieliczce miała 10 szybów, po 60-85 m głębokości. Do niższych złóż, na głębokości 200 m, docierano z szybów drążonych z wyrobisk I poziomu. Specyficzne warunki zalegania złoża solnego spowodowały zastosowanie nie używanej gdzie indziej techniki eksploatacji soli systemem komór, podpieranych filarami solnymi, lub masywnymi filarami z pni. Sól eksploatowano w wielkich bryłach, co wymagało zastosowania modernizacji zarówno w transporcie pionowym, jak i chodnikach (system kołowrotów ręcznych i kieratów końskich).
Na przełomie XVI i XVII w. w kopalni wielickiej zatrudniano ok. 100—1300 pracowników. Żupy Krakowskie były w epoce feudalnej największą wytwórnią soli w Polsce oraz drugim - obok kopalni w Siedmiogrodzie - producentem soli kamiennej w Europie, stanowiąc główne źródło dochodów Państwa Polskiego.
Dopiero w 1859 r. zainstalowano w kopalni wielickiej pierwszą wyciągową maszynę parową. Najstarszy zachowany szyb „Regis", pochodzi z XIV w. Od XVIII w. nieczynne części kopalni są zwiedzane turystycznie.
W 1950 r. z inicjatywy Alfonsa Długosza powstało w zabytkowej kopalni Muzeum Żup Krakowskich. Mieści się ono w 14 zabytkowych komorach poeksploatacyjnych z XVII do połowy XIX w.
Kopalnia Soli Wieliczka spełnia obecnie następujące funkcje: produkcyjną, muzealno-turystyczną, sanatoryjno-uzdrowiskową i dydaktyczną, a także od szeregu lat prowadzi prace konserwatorsko-górnicze.
Działalność produkcyjna obejmuje wytwarzanie i przetwórstwo solanki (sól jadalna i przemysłowa, chlorek sodowy do analiz oraz chlorek sodu o specjalnej czystości, sól tabletkowana, sól kosmetyczna „Kinga" i „Regis", dodatki do pasz „Wisol") oraz eksploatację wielickiej soli naturalnej, tzw. soli „Królewskiej".
W 1976 r. kopalnia została wpisana do rejestru zabytków, a w 1978 r. umieszczona została na międzynarodowej Liście Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego UNESCO.
http://www.kopalnia.pl/
Więcej informacji:
Kopalnia soli w Wieliczne na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO