Województwo łódzkie ze stolicą w Łodzi powstało po I wojnie światowej. Utworzone zostało z historycznych ziem: sieradzkiej i piotrkowskiej, rawskiej, wieluńskiej, opoczyńskiej oraz trenów Księstwa Łowickiego. Powstało jako wynik decyzji administracyjnych i jest niejednorodne pod względem kultury, tradycji, obyczajów, kształtowania przestrzeni. Istniejące na jego obszarze regionalne więzi kształtowały się w ramach ziem historycznych tworzących obecnie na mapie województwa swoiste podregiony
Zróżnicowanie ziem centralnej Polski, znajduje swoje odzwierciedlenie w różnorodności zachowanych obiektów historycznej architektury, budownictwa.
Sytuowanie historyczne współczesnego województwa łódzkiego spowodowało ciekawe połączenie kulturowe i gospodarcze ziem, które składają się na region łódzki. Lokalizacja walorów antropogenicznych regionu charakteryzuje się tym, że najstarsze zachowane obiekty występują na jego obrzeżach, często w dolinach dużych rzek, a najmłodsze, zwłaszcza dziewiętnastowieczne, związane z rozwojem przemysłu, w jego centrum, na obszarach wyżynnych i wododziałowych.
Najstarsze istniejące obiekty obronne w regionie to grodziska, relikty dawnych grodów (zachowane m. in. w Tumie, Żarnowie, Sieradzu). Średniowieczne zamki oglądać można w Oporowie, Uniejowie, Łęczycy, Piotrkowie Trybunalskim, Opocznie oraz Rawie Mazowieckiej. Ruiny zamków znajdują się m. in. w dolinie rzeki Pilicy: Inowłodzu, Majkowicach, Bąkowej Górze, Przedborzu, a także nad Prosną w Bolesławcu.
Na terenie tym istnieje również wiele siedzib rodów arystokratycznych, rodzin szlacheckich. Najbardziej znane pałace znajdują się w Nieborowie, Galewicach. Pałace biskupie w Wolborzu i Skierniewicach. Spośród licznych w regionie dworów wymienić można: Tubądzin, Ożarów, Wodzierady, Biskupice, Dębołękę, Gostków, Małynin, Rychłocice, Kołacin, Byszewy, Chojne i inne.
O potencjale kulturowym ziem województwa łódzkiego decyduje również to, że od wieków tereny te wspólnie z Polakami zamieszkiwali przedstawiciele różnych narodowości, bogactwem swej kultury przyczyniając się do zróżnicowania obrazu kultury niematerialnej i artystycznej regionu łódzkiego. Przedstawiciele narodu niemieckiego, żydowskiego, rosyjskiego, czeskiego wznosili na ziemi łódzkiej świątynie, pałace, zespoły fabryczne, nekropolie. Ich ślady widoczne są również w tradycji - regionalnej kuchni, obrzędach. Te pozostałości zróżnicowania etnicznego na ziemi województwa łódzkiego szczególnie wyraźnie widoczne jest w dużych miastach – ośrodkach regionu łódzkiego: Łodzi, Piotrkowie Trybunalskim, Sieradzu, Łowiczu, Łęczycy, Uniejowie, Skierniewicach, Rawie Mazowieckiej, Tomaszowie Mazowieckim, Kutnie.
Niestety wydarzenia historii najnowszej - likwidacja ludności wyznania żydowskiego w czasie II wojny światowej, opuszczenie Polski przez obywateli niemieckich, spowodowała zmianę charakteru tych tradycyjnie wielokulturowych ziem.
O dawnej obecności ludności żydowskiej świadczą nekropolie w: Łowiczu, Bolimowie, Skierniewicach, Rawie Mazowieckiej, Białej Rawskiej, Piotrkowie Trybunalskim, Łasku, Łodzi, Zduńskiej Woli, Zgierzu. W krajobrazie miast znaleźć można jeszcze pozostałości dawnych synagog w: Piotrkowie, Inowłodzu (jednak nie pełniących już swoich dawnych funkcji). Pozostały również, przede wszystkim w Łodzi, pałace, wille fabrykanckie oraz zespoły fabryczno – rezydencjonalne.
Obecność Niemców na terenie województwa wiążę się z XIV i XV wieczną lokacją miast na prawie niemieckim. Pojawili się oni wówczas m. in. w: Sieradzu, Wieluniu, Piotrkowie i Zgierzu.
W XVIII i pocz. XIX w. przeprowadzona została kolonizacja wsi fryderycjańskich i holenderskich. Utworzono wówczas wieś: Nowosolna, Ksawerów, Andrespol, Olechów.
Kolejną falą przybywali osadnicy do miast przemysłowych – Łodzi, Zgierza, Pabianic, Ozorkowa, Konstantynowa, Aleksandrowa, Zduńskiej Woli, Tomaszowa Mazowieckiego . jako nacja dominująca w strukturze narodowościowej Niemcy pozostawili po sobie świątynie, zespoły fabryczno – rezydencjonalne, nekropolie.
W 1802 r. w Zelowie osiedlili się bracia czescy. Na ziemię sieradzką przybyli uciekając przez prześladowaniami. Kolonię czeską stworzono również na terenie osady bawełniano - lnianej „Łódki” na pocz. XIX w.
Rosjanie przybywający w XIX w. na tereny obecnego woj. łódzkiego stanowili naturalne zaplecze administracyjne dla zaborcy. Największe ich skupiska znajdowały się w Łodzi, Piotrkowie Trybunalskim, Skierniewicach. Śladami ich obecności do dziś są piękne cerkwie, nekropolie, gmachy użyteczności publicznej, oraz szczególne miejsce wypoczynku – zespół obiektów należących do carów w Spale.
Szczególnym wyróżnikiem tych ziem są ślady XIX – wiecznej historii rozwoju okręgu przemysłowego ze stolicą z Łodzi. To największe miasto regionu wyrosło z tradycji rzemiosła i produkcji przemysłu włókienniczego, stało się w naturalny sposób centrum kulturalnym województwa. Jest jednak jednym z młodszych miast (choć jak wiadomo jego korzenie sięgają XIV w.) a występujące w mieście obiekty zabytkowe, muzea prezentują przede wszystkim barwną historię i pejzaż architektoniczny związany z wiekiem XIX i XX.
Na obszarze województwa znajdują miasta i osady, które poszczycić się mogą dużo starszym rodowodem. Ich bogata historia miała decydujący wpływ na powstanie odrębnych kultur związanych z dziejami: ziemi łęczyckiej, ziemi sieradzkie i piotrkowskiej, wieluńskiej, opoczyńskiej, rawskiej oraz Księstwa Łowickiego. Wczesnośredniowieczna metryka kilku miast województwa- stolic poszczególnych ziem historycznych, znajduje swoje odzwierciedleni w historycznej zabudowie.
Ziemia łęczycka ze swoją stolicą to tradycyjnie ważny ośrodek państwa Polan – korzenie jej sięgają X/XI w. Od XIII w. Księstwo Łęczyckie, później województwo, rozwijało się jako ważny, centralnie położony w kraju, ośrodek spotkań możnowładców. Wyróżnikiem terenów są liczne siedziby szlacheckie powstałe na żyznych ziemiach powiatów kutnowskiego, krośniewickiego.
Historia ziemi opoczyńskiej i jej stolicy to czasy XIV w. Wówczas Opoczno otrzymało prawa miejskie i zostało stolicą powiatu. Szczególnym wyróżnikiem tych ziem są pozostałości sztuki ludowej. Najlepiej zachowały się one w północnej części Opoczyńskiego, zwłaszcza we wsiach należących do dawnych dóbr królewskich i kościelnych.
Szczególne miejsce wśród obszarów wchodzących w skład województwa łódzkiego zajmuje ziemia dawnego Księstwa Łowickiego. Począwszy od XII w. były to tereny należące do dóbr arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. Po rozbiorach, również posiadały odrębną administrację, bowiem w darze od Napoleona otrzymał je Gubernator Księstwa Warszawskiego. Po 1820 r. car Aleksander I nadał je swojemu bratu - wielkiemu księciu Konstantemu. Dobra łowickie stanowiły osobne księstwo. Za sprawą reformy uwłaszczeniowej na ziemi tej wykształciły się korzystniejsze warunki dla rozwoju. O szczególnym ich charakterze mówić należy w kontekście licznych dworów szlacheckich, ale także założenia szczególnie cennego dla dziedzictwa kulturowego województwa – miasta Łowicza. Wspominając o Ziemi Łowickiej nie sposób zapomnieć o charakterystycznej, żywo kultywowanej sztuce ludowej tego regiony.
WYBIERZ WOJEWÓDZTWO 
